27: The Reality Bites Issue
Over Reality Bites, The Bridges of Madison County en Quiz Show. AMP van de week: Goldfinger.
Inleiding
De uitdrukking ‘reality bites’ suggereert dat mensen weliswaar dromen of verwachtingen hebben, maar dat omstandigheden waarmee zij worden geconfronteerd, uitdagend of moeilijk kunnen zijn. Deze uitdrukking geeft vaak de desillusie weer die gepaard gaat met het opgroeien en/of het geconfronteerd worden met verantwoordelijkheden als volwassene. Het verwijst ook naar externe druk en je innerlijke stem. Stemmen van buitenaf kunnen zeggen dat je gelukkig kunt zijn als je jezelf helemaal overgeeft aan wat er van je verwacht wordt. Je innerlijke stem kan je laten weten dat je niet bang moet zijn om je eigen weg te gaan en (daarmee) toe te geven aan wat je je hart wil en je dromen je voorspiegelen. Vandaag drie films die over die strijd gaan: vriendachap en opgroeien (Reality Bites), liefde (The Bridges of Madison County) en integriteit (Quiz Show).
Reality Bites
Deze drama/komedie over liefde in de jaren 90 blijft me verbazen. De frisheid, de humor en de sfeer van de film zorgen ervoor dat ik van deze film hou sinds ik hem voor het eerst in een novemberdag in 1994 in de bioscoop zag. Ik heb ergens gelezen dat deze film nu meer lof geniet dan toen hij in première ging. Hoe wordt een film in meerdere of mindere mate een klassieker? Dat is lastig om te zeggen, maar van Reality Bites had niemand het op voorhand verwacht. Het is op het eerste gezicht een vrolijke, geestige, maar niet bepaald wereldschokkende film over vier huisgenoten in Houston. Ze worstelen met het feit dat ze net zijn afgestudeerd, met hun carrière, hun liefdesleven, zichzelf en een soort persoonlijke en generationele authenticiteit als reactie tegen de overcommerciële jaren Tachtig waarin ze opgroeiden. De film verdiende wereldwijd een respectabele 26 miljoen euro en maakte de jonge hoofdrolspelers Winona Ryder en Ethan Hawke nog populairder.
De soundtrack van de film kan je makkelijk zien als een soundtrack van de late jaren 80 en de vroege jaren ‘90. Een handgreep: Locked Out (Crowded House), Tempted (Squeeze), Revival (Me Phi Me), All I want is you (U2), Spinning Around Over You (Lenny Kravitz), Spin the bottle (The Juliana Hatfield Three) en, uiteraard, Baby I Love Your Way (Big Mountain) en het nog altijd onvolprezen Stay van Lisa Loeb. Hoe vaak je hem ook ziet, de scène waarin Lelaina en Troy met Vickie (Janeane Garofalo) en Sammy (Steve Zahn) junkfood halen bij een tankstation en vervolgens uitbundig dansen op My Sharona van The Knack, blijft sterk.
Reality Bites is echt een jaren Negentig-film. Documentairemaakster Lelaina (Winona Ryder) valt voor zowel haar grungy huisgenoot Troy (Ethan Hawke) als de yuppie Michael (Ben Stiller - die deze film ook regisseerde en daarmee zijn debuut maakte als regisseur). Troy heeft draperend haar, draagt oversized overhemden en zingt in een rockband. Tegenover hem staat Michael, hij heeft een flitsende baan bij In Your Face TV en draagt pakken met schoudervulling - de laatste modieuze rilling van de jaren 80. Troy is vaak een cynische en onsympathieke bully die overal weg mee denkt te komen omdat hij overal een antwoord op heeft - maar dat is vooral om zijn onzekerheid te maskeren. Hij durft meer niet dan wel en is enigszins jaloers op Michael die er met Leilana vandoor lijkt te gaan. Tegelijkertijd heeft Michael een deel van zichzelf verloren door zzonder te twijfelen corporate voor kunst en loyaliteit te zetten zonder rekening te houden met gevolgen voor betrokkenen.
Reality Bites is het schoolvoorbeeld van het adagium ‘Wat het meest persoonlijk is, is het meest universeel’. Hoewel de film een kleine groep twintigers onder zeer specifieke omstandigheden onder de loep neemt, blijft het respect voor de film elk jaar groeien naarmate nieuwe generaties hem ontdekken. Deze film over twintigers die niet weten wat ze willen doen en met wie ze dat willen doen in tijden van onbegrensde mogelijkheden had een aflevering kunnen zijn van Girls, de veelgeprezen HBO-serie waarvan wordt gezegd dat de jaren twintig van nu de ambitieuze maar kwetsbare generatie Y zo goed typeert. Wie echter naar Reality Bites kijkt, merkt dat generatie X en Y niet veel van elkaar verschillen en dat twintigers altijd op zoek zijn naar iets om zich aan vast te houden, iets om voor te leven en/of iets om te koesteren.
Een andere reden waarom Reality Bites nog steeds zo wordt gewaardeerd is het feit dat het een tijdscapsule is. De kleding. Die gigantische mobiele telefoon. De talkshows. Het centrale thema van opgroeien is tijdloos, ongeacht de generatie waar het om draait. De film bevat ook misschien wel een van de beste acteerprestaties van Winona Ryder, een prestatie die zo perfect de verveling en vernederingen van de vroege jaren van een carrière - en bijbehorende botsingen met ouders - en volwassenheid weergeeft. Dat deze film in hetzelfde jaar uitkwam als Little Women, een mooie film waarvoor ze werd genomineerd voor een Oscar, herinnert ons eraan dat de Academy altijd geneigd is de juiste acteur voor de ‘verkeerde’ rol te nomineren.
De tagline van de film, ‘A comedy about love in the ‘90s’, kan je eigenlijk treffender omschrijven als A comedy about friendships. Stephen King schreef in The Body ‘Friends come in and out of our lives, like busboys in a restaurant’, Reality Bites is bovenal een verhaal over blijvende vriendschappen: vrienden waarmee je opgroeit, vrienden bij wie je terugkomt en vrienden waar je er voor bent (en zij voor jou), wanneer dat het meest nodig is. Er is in deze film, de vriendin of vriend op wie je in de loop van de tijd verliefd wordt, en de vriend of vriendin wiens liefde puur platonisch is (en alleen kan zijn), wat hoe dan ook de meest diepgaande, duurzame vorm van liefde kan zijn. Het zijn namelijk vrienden als deze die ons helpen te worden wie we moeten zijn.
Iets om te lezen: ‘Reality Bites’ Is Thirty Years Old. Is It Dated, or More Relevant Than Ever?, Reality Bites at 30: why the Gen X classic still stands up today en Why Reality Bites’ Vickie Miner Is Still the Ultimate Rom-Com Sidekick.
The Bridges of Madison County
Eigenlijk is liefde iets eigenaardigs. Je denkt dat je het gevoeld hebt. Je denkt dat je weet wat het is. Maar als je het ervaart, heb je het gevoel dat het iets geheel nieuws is en nooit had je in je stoutste dromen kunnen bedenken welke magische dingen liefde met je doet. De film brengt de kijker naar het platteland van Iowa in de jaren zestig. Liefde heeft geen tijd nodig om zich te vestigen. Misschien is dat in sommige gevallen wel het geval, maar de mooiste zijn die welke binnen een minuut of een dag plaatsvinden. Het vinden van de liefde van je leven is het canvas waarop Clint Eastwood als regisseur deze prachtige foto heeft geschilderd. In The Bridges of Madison County (1995) verschijnt Robert Kincaid (Eastwood) in het leven van Francesca Johnson (Meryl Streep), een huisvrouw van middelbare leeftijd die in een afgelegen boerderij woont. De tijdspanne waarin dit verhaal zich ontvouwt en het publiek doet geloven en emotioneel ontroerd raakt door de personages, is klein. De ontmoeting tussen Robert en Francesca speelt zich binnen vier dagen af. Maar dat is liefde, nietwaar? Je bent er je hele leven naar op zoek en als je toevallig de persoon ontmoet waarvan je denkt dat hij voor jou gemaakt is, heb je niet veel tijd nodig om de kans te grijpen.
En dat is meteen waar het addertje onder het gras ligt. Francesca is namelijk al getrouwd en heeft twee kinderen. Ze heeft veel offers gebracht, zowel in haar carrière als in haar persoonlijke leven, en iedereen vertelde haar dat ze van haar man hield en nooit meer weg kon gaan. Robert daarentegen is avontuurlijk en heeft in zijn leven voor niemand een eeuwige liefde gehad, maar hij zegt tegen Francesca dat dit het is. Hij vraagt haar of ze denkt dat dit, wat hij bij haar heeft, gewoon weer een affaire is, of iets heel anders. Hij zegt dat zoiets maar één keer in je leven voorkomt. Dat stukje gesprek waarin Robert en Francesca beslissen wat het juiste is om te doen, is werkelijk verrukkelijk. Het dilemma waarmee de hoofdpersonen worden geconfronteerd, is zeer intrigerend. Meryl Streep - die een Oscar voor deze rol won - steelt als een onbevredigende huisvrouw van middelbare leeftijd de show. Op heel subtiele wijze verwoordt ze de pijn die ze ervaart als ze de moeilijkste keuze van haar leven moet maken. Haar accent in de film verdient zeker een speciale vermelding. Als je even je ogen sluit en Francesca hoort praten, denk je dat het Italiaans is.
De cinematografie van deze film is zeer rustgevend voor het oog. Het brengt op prachtige wijze het rustige gevoel van de buitenkant naar voren als aanvulling op de kwelling in de hoofden van de personages. Ook het zijspoor rond de volwassen kinderen van Francesca is erg interessant. Het verhaal gaat van de kinderen die hun moeder haten vanwege haar affaire tot het punt waarop ze de aard en de omvang van de liefde die Robert en Francesca voor elkaar hadden, begrijpen. Uiteindelijk waarderen ze de beslissing die hun moeder heeft genomen en beginnen ze te beseffen hoe moeilijk het voor hen zou zijn geweest. De film eindigt op een poëtische toon. Als epiloog wordt ons getoond dat de kinderen meer verliefd zijn op hun familie en proberen de vervreemding in hun leven recht te zetten na het ervaren van zo'n intens en waargebeurd liefdesverhaal.
Quiz Show
Quiz Show (1994) had gemakkelijk geregisseerd kunnen worden door Martin Scorsese. Sterker nog, hij duikt af en toe op als een slordig farmaceutisch directeur die belang heeft bij het succes van het titelprogramma Twenty One (het is jammer dat hij nauwelijks acteerde, want zijn korte optredens hier zijn stuk voor stuk spectaculair, een beetje zoals Sydney Pollack in Michael Clayton). Quiz Show was genomineerd voor Beste Film, het deelde de categorie met drie van de meest erkende klassiekers van het decennium: Forrest Gump, Pulp Fiction en The Shawshank Redemption. Het is niet geheel schokkend dat deze film van Robert Redford in de vergetelheid is verdwenen. Het is wel jammer aangezien het consequent vermakelijk is - soms een meeslepende deconstructie van vroege reality-massaconsumptietelevisie, de voorlopers van al die shit )speshows/talentenjachten) die we we nu op prime-time zien.
Wanneer Charles Van Doren (Ralph Fiennes), hoogleraar literatuur aan Columbia, na enkele weken in de show $ 100.000 verdient, wordt hij een beroemdheid. (Spoilers volgen) De grote jongens bij NBC willen vervolgens dat hij kijkers blijft binnenhalen, dus hij krijgt de vragen vooraf, blijft hij winnen en verhoogt hij de kijkcijfers voor het netwerk. Het is duidelijk een verachtelijke poppenkast. Maar de vraag is of Charles Van Doren een acteur of een verwijtbare fraudeur is? Hoe ver mag entertainment gaan om het publiek te misleiden? De film komt met een duidelijk antwoord, maar roept toch enkele vragen op over in hoeverre kijkers bereid zijn hun ongeloof op te schorten om een kick te krijgen van het staren naar een doos die in hun woonkamer staat opgesteld. Tegenwoordig beschouwen we het als vanzelfsprekend. In de jaren vijftig was dit revolutionair. De woonkamer van mijn grootouders van moederskant was op sommige dagen gevuld met alle buren, omdat ze als enige in de straat een televisie hadden.
Waar Quiz Show in slaagt is het tonen van mensen die heel gemakkelijk als standaardpersonages hadden kunnen worden gezien. De personages worden beschilderd met een breed kleurenpalet waardoor ze beklagenswaardig kunnen worden ondanks hun aanzienlijke tekortkomingen. Charles Van Doren is een bevoorrechte snob die schaamteloos het geld dat hem werd overhandigd op een presenteerblaadje aannam om met zijn hersens het knappe gezicht van Amerika te worden, maar hij toont tijdens zijn wandeling over het pad naar de hel net genoeg tegenzin, waardoor het mogelijk is om zo te sympathiseren met Godwins keuze om hem de publieke vernedering te sparen.
Redford is te prijzen voor zijn regiekeuzes, waarbij hij in verschillende scènes de schroeven vastdraaide om zijn hoofdrolspelers en kijkers letterlijk te laten zweten. De daadwerkelijke show is alleen in korte fragmenten te zien, terwijl de nadruk vooral ligt op het onderzoek onder leiding van Godwin, dat zich afspeelt als een intrigerende juridische thriller, zelfs als wij als publiek met de vuile was bezig zijn.
AMP van de week
Deze week is het 60 jaar geleden dat Goldfinger in premiere ging. Daarom deze poster van Paul Mann, waarin heel veel van wat deze 007 film zo goed en populair maakt is terug te zien. De titelsong van Shirley Bassey moet je maar even in je hoofd afspelen.
Tot slot
Op Letterboxd een artikel over de rol van muziek in film noir films: Music in Black and White: The sound of Film Noir at Cinema Rediscovered.
Om nog even bij filmmuziek te bijven: Beyond The Infinite: Charting The Music of ‘2001: A Space Odyssey’.
Het British Film Institute neemt je mee naar Venetië voor de locaties van Don’t Look Now: Don’t Look Now at 50: in search of the Venice locations today.
Een van de meest indrukwekkende boeken die ik de afgelopen jaren heb gelezne is Small Things Like These (vertaald als Dit soort kleinigheden) van de Ierse schrijfster Claire Keegan. Het boek is inmiddels verfilms - de fim komt binnenkort uit, met Cillian Murphy in de hoofdrol. De trailer kan je hier zien.
Deadline heeft een stuk over de nieuwe film van regisseur Steve McQueen: Breaking Baz: Steve McQueen’s ‘Blitz’ Recreates Bombing Raids On London As Seen Through The Eyes Of Brave 9-Year-Old Boy.
Van mid-jaren Tachtig tot het begin van deze eeuw gingen de mooiste Chinese vrouwenrollen - zowel Engelstalig als Mandarijns en/of Kantonees-talig - naar drie actrices: Gong Li. Joan Chen en Maggie Cheung. Over Maggie Cheung gaat dit stuk: Maggie Cheung Walked Away From Acting 20 Years Ago, but Her Legend Endures. ‘(..) after topping the US box office with the wuxia epic Hero - the first Chinese-language movie to do so—and winning the best actress prize at Cannes in 2004 for the Assayas film Clean, she pronounced herself “fulfilled as an actress” and promptly turned her back on the profession. She had already conquered the West on her own terms. In the ensuing years, she became a modern-day Greta Garbo—an enigmatic, prodigious film actor who voluntarily cut her storied career short at its very pinnacle.’
Dat was hem voor deze week. Volgende week meer!