61: The La Nuit américaine Issue
Over La Nuit américaine en Long Day’s Journey Into Night. Een boekentip. AMP van de week: 2001: a space odyssey
La Nuit américaine
Films over het maken van films gaan vooral over wat er kan gebeuren asl een filmcrew in een stadje neerstrijkt, kijk maar naar comedies als State and Main (2000) en Sweet Liberty (1986). La Nuit américaine (1973) is misschien wel de beste film over het maken van films. Regisseur Truffaut toont alle praktische zaken die erbij komen kijken, evenals de onverwachte complicaties die een productie kunnen verstoren en de nog ingrijpender persoonlijke en romantische complicaties. Truffaut toont veel liefde, niet alleen voor films, maar ook voor de vaak diepgewortelde tekortkomingen van de makers. La Nuit américaine vertelt het tumultueuze verhaal van de zeven weken durende opnames van de film Je Vous Presente Paméla, die zich afspelen in een studio in Nice. François Truffaut, die de regisseur van de fictiefilm speelt, neemt de kijker mee in een kleine maar fascinerende wereld die hen onbekend is. De film toont de onvoorziene moeilijkheden waarmee het productieteam te maken krijgt, maar ook de persoonlijke problemen van de acteurs en hun onzekerheden en de offers die alle betrokkenen moeten brengen.
We zien verschillende dynamieken en interacties tussen cast en crew, de mooie maar kwetsbare actrice wiens carrière in de lift zit, een getroebleerde jonge acteur, een diva en een volwassen, knappe man die met nostalgie terugdenken aan hun vergane glorie; tegelijkertijd ervaren we de constante spanning van het licht, de bewegende sets, de last-minute dialoogwisselingen en de scènes die door de stuntdubbel worden geënsceneerd. In La Nuit américaine construeert Truffaut een realistisch en oprecht verhaal waarin hij drama en komedie combineert. Het is een film over twee werelden die elkaar kruisen: het leven, het kortstondige en onvolmaakte, en de cinema, een bijna perfecte kunstmatige wereld waarin eindeloos veel verhalen worden gecreëerd die doen denken aan het leven.
De film is de beste making-ofdocumentaire die je ooit zult zien. Het toonde de alledaagsheid van het proces, de tijd die besteed wordt aan 'wachten', en de details van hoe film door een camera gaat. Eigenlijk komt het verhaal pas echt op gang zodra we in de tweede akte zijn en we kennis hebben gemaakt met de hoofdpersonages – de levens van de cast en crew, getoond als een zachte klucht. Wat onmiskenbaar is, is hoe ongelooflijk goed Jacqueline Bissett is – hier benadert ze het niveau van Rita Hayworth in Gilda. Haar fragiele personage is een mix van creatie en realiteit en ze is slechts één van de protagonisten die deze verdomde film in de prullenbak probeert te gooien - de Gloria Swanson-achtige Italiaanse diva, de ouder wordende Franse rokkenjager wiens nieuwe partner wat starende blikken oplevert, de volwassen ster die een pronkende etterbak is, het scriptmeisje dat met iedereen het bed in duikt en natuurlijk Truffaut zelf, die wellicht zichzelf speelt.
La Nuit américaine is zeker een van de grappigste en meest grillige films die Truffaut in zijn carrière maakte. De film vliegt door de speelduur van twee uur heen en laat constant kleine details vallen over hoe films worden gemaakt, zonder dat het ooit als een boemerang voelt. Ik vond het vooral mooi hoe Truffaut montagescènes gebruikte om de film vooruit te stuwen en tegelijkertijd kleine geheimpjes over het vak van filmmaken te onthullen. Het acteerwerk is van topklasse, met als uitschieter Valentina Cortese en van Nathalie Baye, die Joëlle speelt, een scriptgirl en belangrijke assistente van regisseur Ferrand, die vaak meer op de hoogte lijkt te zijn van wat er op de set gebeurt dan de regisseur zelf. Ze schrijft ook een van de meest geciteerde zinnen van de film: ‘Ik zou een man dumpen voor een film, maar nooit een film voor een man.’ Ook sterk: Jean-Pierre Léaud als Alphonse - we kennen Léaud van Truffaut’s Antoine Doinel-reeks, waar ik later over ga schrijven.
Veel van de lof die de film heeft gekregen, komt van cinefielen die de vele inside jokes en inzichten in het filmmaken waarderen. De film won een Academy Award en een BAFTA voor Beste Buitenlandse Film, en werd genomineerd voor een Oscar voor Beste Regisseur, Beste Originele Scenario en Beste Vrouwelijke Bijrol (Cortese). Kortom, deze pseudo-dcumentaire is een prachtig eerbetoon aan cinema en aan iedereen die er zijn leven aan wijdt.
Leestip: La Nuit américaine : le cinéma selon François Truffaut.
Long Day’s Journey Into Night
Als ik iets geleerd heb van het kijken naar verfilmde toneelstukken, dan is het dat het buitengewoon lastig kan zijn de impact van het toneelstuk op het doek over te brengen of te veroorzaken. Als de acteurs en de regie niet op hetzelfde niveau zitten, zou je liever drieënhalf uur ergens anders doorbrengen. Maar, ik heb genoeg gezien om te weten dat het kan, kijk bijvoorbeeld naar The Lion in Winter met Peter O’Toole en Katharine Hepburn of Death of a Salesman met Dustin Hoffmann en Kate Reid. Daarnaast weten we hoe populair het ook in Nederland is geworden om naar een opgenomen Brits toneelstuk in de bioscoop te gaan of een abonnement op Nationale Theatre at Home te hebben.
Sidney Lumets prachtige, bijna gotische verfilming van Eugene O’ Neill’s Long Day’s Journey Into Night uit 1962 bevindt zich stevig aan de andere geslaagde kant van voornoemd spectrum. Lumet heeft de film boeiend gemaakt - met name de laatste scene is hartverscheurend. Het is interessant dat ik, na zoveel van Lumets films de laatste tijd te hebben gezien, juist deze film heb gezien die me zijn cameravaardigheid deed waarderen. Sidney Lumet wist precies waar hij zijn camera moet plaatsen, er is altijd wel een interessante of veelzeggende invalshoek. Het is bijna nooit slechts een two-shot of een close-up. De eerste helft van deze film begint met schril, helder daglicht en wordt geleidelijk donkerder naarmate de toon donkerder wordt, totdat de hoofdrolspelers schaduwen zijn die door een graf flitsen.
Het verhaal speelt zich af in New England in de zomer van 1912. De film gaat over vier hoofdpersonages, de leden van de familie Tyrone, die zowel individueel als collectief met problemen kampen. Dit alles zorgt voor een zeer intense en confronterende reis van 's ochtends vroeg tot 's middags laat, tot een allesverhelderende nacht. In de eerste twee bedrijven zien we de matriarch van de familie, Mary (Katharine Hepburn), als middelpunt van het verhaal. Ze is getrouwd met de succesvolle maar ouder wordende toneelspeler James Tyrone (Ralph Richardson) en ze hebben twee volwassen zonen, Jamie (Jason Robards) en Edmund (Dean Stockwell). Nu, beiden in de dertig, heeft geen van de zonen veel bereikt. Jamie is een werkloze alcoholist, terwijl Edmund een profiteur is met het hart van een dichter. Mary is een recidiverende morfineverslaafde die tussen de geboorten van haar twee jongens een kind, Eugene, verloor. Ze wilde ooit non of concertpianist worden, maar ze koos ervoor om met James te trouwen. James is de zoon van Ierse immigranten, wiens vader het gezin in de steek liet om terug te keren naar Ierland en daar stierf. Hierdoor groeide James op in armoede en raakte hij geobsedeerd door geld. Zijn gierigheid is tot op de dag van vandaag voortgeduurd, ondanks zijn relatieve welvaart.
De acteerprestaties zijn (bijna) stuk voor stuk meesterwerken. Jason Robards is scherp en scherp van geest, totdat er een moment is waarop zijn treurige blik op zijn moeder of broer rust, en je ziet hoe hij heeft geleden onder zijn grappen. Dean Stockwell is zo jongensachtig in deze film, dat ik er versteld van stond. Maar hij brengt een gekwelde, door de dood geteisterde kwaliteit in Edmund die zou passen bij een man die twee keer zo oud is als hij. Voorts is er bijna geen superlatief om Katharine Hepburns woeste, onzekere, maar stalen Mary Tyrone recht te doen. Het is de beste acteerprestatie uit haar carrière en het benadrukt echt de verbazingwekkende superkracht die het vermogen is om zowel een filmster als een geweldige actrice te zijn. Je vergeet nooit dat ze Katharine Hepburn is, maar je vergeet ook nooit dat ze Mary Tyrone is. Het is het soort tovenarij dat misschien maar tien acteurs in de geschiedenis van Hollywood hadden kunnen verrichten. Het beeld van haar spookachtige gedaante in haar pyjama met hartjes eromheen, terwijl ze die trouwjurk draagt, zal me nog lang bijblijven. De problematische acteerprestatie is echter van Sir Ralph Richardson, uitgerekend de grootste en oudste film- en theaterveteraan in deze film. Hij was een toneelster in Engeland, en ik heb het gevoel hij vond dat films onder zijn stand waren, maar dat is geen excuus. Dit is een man die alleen maar op charisma teert. Dat is erg jammer, want hij kan niet tippen aan Hepburn of Robards en ik weet zeker dat hij dat wel had kunnen zijn, zeker met het materiaal: een van de beste stukken van een van de beste toneelschrijvers uit de Verenigde Staten.
Een geweldig toneelstuk live zien opvoeren is als door de bliksem getroffen worden. Dat gebeurde mij bij Bitterzoet met Fedja van Huêt, Driving Miss Daisy met Vanessa Redgrave, Peter and Alice met Judi Dench en Ben Whishaw en andere stukken. Een geweldig toneelstuk op film zien opvoeren is iets heel anders. Het verandert je niet in dezelfde mate, maar je wordt er wel door geraakt en het kan je ook tot nadenken zetten. Long Day’s Journey Into Night is absoluut een van Lumets tien beste films.
Boekentip: King Lear in Brooklyn
In 2014 speelde acteur en schrijver Michael Pennington in New York in het theater om de titelrol te spelen in King Lear, hierna volgt een tournee in het Verenigd Koninkrijk. Veel rond de performance in de titelrol van Shakespeare’s King Lear – en alles wat daar voor een acteur omheen hangt – is in dit boek opgeschreven. Er staat veel interessants, grappigs, grilligs en informatiefs in wat in feite een notitieboek van twee jaar is. Maar het is meer: het boek bestaat ook uit een analyse van King Lear - commentaar op de teksten en het toneelstuk, de gedachten, motieven en thema's die erin voorkomen, in Lears eigen woorden - en die van de andere karakters in het stuk.
Pennington schreef onder meer Hamlet: A User’s Guide, Twelfth Night: A User’s Guide, Let Me Play the Lion Too: How to be an Actor, Sweet William: Twenty Thousand Hours with Shakespeare en A Pocket Guide to Ibsen, Chekhov & Strindberg. Pennington is ene goed schrijver. Hij weet wat hij wil vertellen boeiend te houden en ik vond het jammer dat ik boek uit had. Ik heb een gesigneerd exemplaar gevonden bij Cox & Budhe Booksellers, maar op Abebooks staan ook nog enkele gesigneerde exemplaren. Het boek is vooral leuk voor toneelacteurs en kan dat zijn voor scriptschrijvers. Ik ben geen van beiden, en heb het afgelopen weekend met veel plezier gelezen.
Mocht je een beter beeld willen hebben wie Michael Pennington is: hij speelde in verschillende films en series, maar het grote publiek kent hem vooral zo:
AMP van de week
Vandaag ouder werk van Kilian Eng (Instagram). Beide posters zijn gemaakt voor een commissie en zeldzaam - de prijzen zijn er dan ook naar, als er al eentje opduikt. Beide posters maken emoties bij me los: zowel vervreemding als angst, vanwege de snelheid die erin zit. Je voelt dat je in de beweging die je ziet meegenomen wordt.
Tot slot
In Variety een aardig interview met Ian McDiarmid: ‘Revenge of the Sith’ Supervillain Ian McDiarmid on His ‘Star Wars’ Heel Turn, ‘Rise of Skywalker’ Backlash and Steven Spielberg’s Reaction to The Emperor: ‘Oh My God You’re Evil’.
Jeremy Renner heeft een boek geschreven met zijn memoires, maar vooral over het ongeval waardoor hij lang niet kon werken: Jeremy Renner speaks about ‘tiny but monumental slip of the mind’ which led to snowplough accident.
Helemaal gemist, en interessant genoeg om te delen: New ‘Starship Troopers’ Movie in the Works from ‘District 9’ Filmmaker Neill Blomkamp.
Op 28 april is Priscilla Pointer, de moeder van Amy irving, overleden. Ze werd bijna 101. Ze is bekend van Dallas, Blue Velvet The Falcon and the Snowman, Carrie en veel meer. Bright Wall/Dark Room is een uitstekende website met essays over film. Ik hoop dat het uiteindelijk niet de kant van Birth. Movies. Death. opgaat - dus heb ik ene abonnement genomen. Hoe dan ook, hier een mooi essay over Blue Velvet: Blue Velvet and the Mysteries of Love, Light, and Darkness.
Ten slotte een artikel van vorig jaar, maar omdat het a) Eva Marie Saint is die b) dit jaar 101 hoopt te worden en c) kennelijk nog heel goed bij is, deel ik hem toch: Inside Eva Marie Saint's 100th birthday party! How the Oscar-winner will celebrate her milestone age with 'four generations' of family on July 4th. Fijn om te lezen dat het haar goed gaat. Mocht je het gemist hebben en het alsnog willen lezen, hier mijn stuk over Eva Marie Saint (en Vera Miles en Peter Ustinov).
Dat was hem weer, bedankt voor het lezen en tot volgende week!