21: The Vertigo Issue
Over Vertigo, Barbara Bel Geddes, Robert Davi en Frances Ha. AMP van de week: Snow Zombie Apocalypse.
Inleiding
De in de jaren ‘50 gebruikte Nederlandse titel voor Vertigo was ‘De vrouw die twee maal leefde.’ Ik kan begrijpen waarom uiteindelijk allen nog de Engelstalige titel wordt gebruikt. Ik ga het deze week hebben over een van de beste films van Hitchock, een televisie-icoon, een van de meest geloofwaardige villains in de James Bond franchise en het opnieuw zien van een film die ik te lang heb laten liggen.
Vertigo
In Vertigo (1958) faalt Scottie, een rechercheur, in het veiligstellen van een slachtoffer. Scottie (James Stewart) is een gekwelde man, een voormalig rechercheur bij de politie die getraumatiseerd is door een bijna doodervaring tijdens zijn werk, die we in de verbijsterende en spannende openingsscene zien. De ervaring veroorzaakt hoogtevrees. Wanneer een oude vriend hem benadert en hem vraagt zijn vrouw Madeleine te bespioneren aarzelt Scottie, maar hij neemt de zaak aan.
Iedere keer dat ik Vertigo zie, sta ik versteld van de manier waarop Hitchcock een aandoening als hoogtevrees gebruikt om een uitstekende film noir-achtige thriller rond dat fenomeen te construeren en ons een van de meest gerespecteerde films aller tijden te presenteren. Vertigo is een van de films die het geniale filmtalent van Hitchock bewijzen. Hitchcock slaagt erin het publiek gemakkelijk en op intelligente wijze te misleiden, waardoor een zeer boeiende film ontstaat die ons voortdurend doet raden in welke richting de film zal gaan.
James Stewart nestelt zich als de obsessieve detective gewoon in zijn rol en past goed bij het personage, zoals altijd doet in zijn rollen in films van Hitch. Zijn hartkloppingen, zijn bezwete gezicht, zijn lege blikken en door angst en schuldgevoel geteisterde ogen worden efficiënt op het scherm gebracht. In combinatie met de hypnotiserende en verontrustende partituur en de ‘dolly zoom’, wordt het publiek gemanipuleerd in het geloven dat duizeligheid meer is dan alleen een aandoening en dat het een persoon daadwerkelijk ernstig kan hinderen. Kim Novak legt met haar magnetische, dromerige ogen en hypnotiserende manier op briljante wijze de sfeer van het personage en haar gestoorde ziel vast. Zij is de spil waar de film om draait en ze doet enorm veel recht aan haar rol, die in wezen uit twee delen bestaat: één vóór de onthulling en één erna. Zelfs na de onthulling maakt ze de rol gedenkwaardig door op briljante wijze het verontruste geweten van haar personage naar voren te brengen, dat verscheurd wordt tussen haar daden uit het verleden en de angst om haar liefde niet opnieuw te verliezen.
Ik hou van de manier waarop Hitchcock de verhaallijn verandert van een zeer boeiende film noir-achtige thriller in een diep aangrijpende romance, om hem vervolgens weer om te draaien en de kijker opnieuw een grote verrassing te bezorgen met zijn sombere, niet-heroïsche en onverwachte einde. Het is zowaar een dubbele MacGuffin. De scène waarin Stewarts personage een kleine ladder beklimt, is een lichtend voorbeeld van een intelligente en tijdefficiënte manier van verhalen vertellen. De manier waarop hij door de rand van zijn ogen trilt van angst en de zoom van zijn gezicht accentueert de innerlijke onrust van het personage. Hitchcock neemt met die ene scène de grote stap door het personage uit te leggen en het publiek zo efficiënt en gemakkelijk te laten begrijpen wat Scottie doormaakt.
In het laatste shot van Vertigo zien we dat Scottie, verbijsterd, op grote hoogte staat en de ondergang van zijn eigen leven overweegt. Misschien heeft hij zijn duizeligheid overwonnen, misschien ook niet. Misschien valt hij. Misschien niet. Er volgt geen heroïsche openbaring, iets waar mindere regisseurs wel voor zouden kiezen. Is Scottie de slechterik in Vertigo? Misschien wel, misschien niet - soms wel, soms niet. Het leuke van Vertigo is hoe duizelig het je met je onzekerheden en onduidelijkheden achterlaat, en hoe het je hart em je hoofd keer op keer kan laten draaien. Hitchcock was zeker een gebrekkig mens, maar in Vertigo zette hij die gebreken om in onvergetelijke beelden. Vertigo is niets minder dan een meesterwerk. Meesterlijk vervaardigde personages met een briljante partituur die op fantastische wijze de door duizeligheid veroorzaakte paranoia van het personage weerspiegelt met zijn cirkelvormige repetitieve notaties dringen door tot het hart van de obsessie en zorgen voor een van de beste films aller tijden.
Barbara Bel Geddes
Iedere keer als Paul Verhoeven op televisie over Vertigo sprak, noemde hij altijd de actrice die Midge Wood - de vrouw die heimelijk verliefd is op Scottie - speelde: Barbara Bel Geddes (1922-2005) en hij noemde altijd de rol waardoor ze vanaf eind jaren ‘70 het meest bekend was: Miss Ellie, de matriarch van de Ewing-familie in de populaire soap-opera Dallas.
Barbara Bel Geddes heeft vijftien films gemaakt, waarvan Vertigo het meest bekend is. Haar tweede film, I Remember Mama (1948) leverde haar een Oscar-nominatie op voor de beste vrouwelijke bijrol. Kort daarna werd haar contract met RKO Studio vebroken, aangezien ze ‘niet sexy genoeg’ zou zijn. Ze was er kapot van, hoewel de verandering uiteindelijk een meevaller voor haar bleek te zijn: ze keerde terug naar waar ze als acteur begon - het theater. Dat bleek een uitstekende stap te zijn. De eerste rol die ze bij haar terugkeer speelde was de rol van Maggie the Cat in Tennessee Williams' Cat on a Hot Tin Roof in 1955. In 1961 speelde ze in Mary, Mary, een huwelijkskomedie met uiteindelijk meer dan 1.500 optredens op Broadway. Uiteindelijk kon ze samenwerken met enkele van de grote filmregisseurs die ze had bewonderd, waaronder Elia Kazan in Panic in the Streets en Hitchcock in Vertigo. Ze speelde samen met Danny Kaye in The Five Pennies en Jeanne Moreau in Five Branded Women. Ze speelde samen met Michael Redgrave - de vader van Vanessa Redgrave- in de originele Broadway-productie van The Sleeping Prince, later verfilmd als The Prince and the Showgirl met Marilyn Monroe en Lawrence Olivier. Haar lijst met hoofdrollen in Broadway-producties omvat Burning Bright van John Steinbeck, Everything in the Garden van Edward Albee en Silent Night, Lonely Night met tegenspeler Henry Fonda.
Halverwege de jaren zestig ging ze met pensioen om zich te wijden aan de zorg voor haar zieke echtgenoot, Windsor Lewis. Tegen de tijd dat hij in 1972 na een lange strijd tegen kanker stierf, zei Bel Geddes dat ze 'flat blut' was. Ze ging weer aan het werk en in 1978 werd ze gevraagd voor Dallas. Twee jaar later won ze een Emmy voor beste actrice in een dramaserie, de enige nachtelijke soapster die zo werd geëerd. Bel Geddes was altijd zeer positief over Dallas, maar de serie werd ook gekenmerkt door tragedie. In 1981 stierf Jim Davis, die de echtgenoot van Miss Ellie, Jock Ewing, speelde, wat voelde alsof ze haar echtgenoot nogmaals verloor. In 1982 won ze de Best Actress Award bij de The Golden Globes - ze moest de prijs delen met Linda Evans, Krystle in de concurrerende soap-opera Dynasty (hier kan je een stukje van de ceremonie terugzien). Bel Geddes zelf werd in 1984 getroffen door een zware hartaanval, waarna Donna Reed zes maanden lang de rol van Miss Ellie overnam. Uiteindelijk bleef Bel Geddes tot 1990 op de Southfork Ranch, een jaar voordat de serie stopte.
In 1993, nadat ze in vijftien Broadway-producties had gespeeld, werd Barbara opgenomen in de American Theatre Hall of Fame. Opmerkelijk genoeg was dezelfde eer tientallen jaren eerder aan haar vader, toneel- en industrieel ontwerper Norman Bel Geddes, toegekend (bron). Na Dallas ging ze met pensioen, ze ging schilderen en ze schreef twee kinderboeken. In een interview met People Magazine waarin teruggekeken werd op haar loopbaan, zei ze ‘They're always making me play well-bred ladies. I'm not very well bred, and I'm not much of a lady.’ Na haar overlijden aan longkanker in 2005, noemde Larry Hagman haar ‘de rots’ van Dallas. ‘Ze was gewoon een heel aardige vrouw en een geweldige actrice. Ze was een soort lijm die het geheel bij elkaar hield.’
Ik kom even terug op haar rol in Vertigo. Ik waardeer in de subtiele humor van Hitchcock dat zogenaamd ‘saaie’ secundaire personages als Midge vaak degenen zijn die heel interessant kunnen zijn. In het geval van Midge is het zo dat zij degene is die de meest pakkende bijnamen voor anderen uitdeelt, dat juist haar personage de creatieve reclamegoeroe is voor lingerie en dat zij in een voor die tijd fashionable appartement woont. Het valt niet op omdat de aandacht naar de hoofdpersonen gaat, maar in films van Hitch - en vooral Vertigo - zijn alle vrouwenrollen sterk. Let ook op Midge, de volgende keer dat je Vertigo bekijkt, op Thelma Ritter in Rear Window of op Brenda de Banzie in The Man who knew too much.
Robert Davi
In Licence to Kill (1989) gaat Timothy Dalton met zijn vertolking van James Bond een stap verder dan hij in The Living Daylights (1987) gedaan heeft. James Bond is in Licence to Kill nog meer de Bond uit de boeken van Ian Fleming. Keihard, zonder scrupules. En een keiharde 007 heeft een keiharde tegenstander nodig.
Na het verpesten van de huwelijksceremonie van CIA-agent Felix Leiter - wijlen David Hedison, die in Live and Let Die (1973) naats Roger Moore dezelfde rol heeft gespeeld - en zijn ontsnapping uit handen van de DEA, vlucht Franz Sanchez - een van de machtigste drugslords in Zuid-Amerika - naar het landje waar hij feitelijk de dienst uitmaakt: Isthmus. Bond, gedreven door persoonlijke wraakgevoelens, weigert een nieuwe missie en ziet zijn bevoegheid om te doden ‘revoked’ worden door M (Robert Brown). We weten allemaal dat Bond het daar niet bij gaat laten. Licence revoked, de originele titel van Licence to Kill, zou een prima titel zijn geweest, maar dan zouden we die geweldige openingssong van Gladys Knight hebben gemist.
Licence to Kill is een van de meest gewelddadige en serieuze Bond films. Een klein baken van menselijkheid in de eerste helft van de film is de reactie van M zodra Bond uit de handen van zijn collega’s en uit Hemingway House weet te ontsnappen. Er loopt een rechte lijn naar hoe Timothy Dalton 007 vertolkte en hoe Daniel Craig dat heeft gedaan. Ik vind het erg jammer dat het grote publiek nog niet aan de stijl van Dalton toe was en dat het bij twee James Bond films is gebleven. Veteraan-acteur Anthony Zerbe is behoorlijk op dreef als drugsvervoerder in Licence to Kill. Benicio Del Toro, destijds een nieuwkomer, is als de henchman van Sanchez angstaanjagend door de achteloze manier waarop hij met mensenlevens omgaat. Zde manier waarop hij het woord honeymoon uitspreekt bezorgt me iedere keer weer koude rillingen. Maar Robert Davi steekt beiden naar de kroon. Soms emotioneel, soms sentimenteel, altijd koel en berekend - dat maakt hem een van de meest geloofwaardige villains van de James Bond films. Je voelt dat alles wat Sanchez zegt en doet in dienst staat tot zijn doel. In zoverre lijkt hij op Bond, maar dan als gecorrumpeerd en gewelddadig spiegelbeeld.
Soms maakt een acteur een rol zo goed de zijne dat ik liever geen andere films van hem wil zien of moeite heb hem in een andere rol te zien. Dat laatste had ik na Donnie Darko met Jake Gyllenhaal. Al zou ik geen andere rol van Robert Davi willen zien, dat kan niet meer: ik zag hem eerder in The Goonies (1985) dan in Licence Kill.
Frances Ha
Onlangs zag ik Frances Ha (2012) voor de tweede keer - de eerste keer was twaalf jaar geleden. In de qua structuur erg episodische film volgen we Frances Halladay (Greta Gerwig), op zevenentwintigjarige leeftijd een lompe leerling voor een klein dansgezelschap in New York City. Het betalen van de gedeelde huur voor het appartement in Prospect Heights, Brooklyn betalen - met haar beste vriendin Sophie (Mickey Sumner) - is al moeilijk genoeg, maar al snel vertrekt Sophie onverwachts naar het luxe Tribeca, waardoor Frances in een reeks geïmproviseerde woonarrangementen terechtkomt. Frances is al aan het wankelen door een gebrek aan financiële zekerheid en gevoelens van persoonlijke verlatenheid en ontvangt ontnuchterend nieuws over haar potentiële toekomst bij het dansgezelschap. Hoewel bescheiden van opzet, geeft Frances Ha scherp de last van financiële onzekerheid en de daarmee gepaard gaande mentale en emotionele tol weer, die op bewonderenswaardige wijze op de voorgrond wordt geplaatst boven het belang van romantiek als bepalende factor in de vorming van Frances' beginnende volwassen identiteit. Greta Gerwig heeft de minst sympathieke aspecten van het personage weten te omarmen. Haar mengeling van arrogantie, domheid en zelfkastijding komt op mij over als uiterst overtuigend en diep aangrijpend, zelfs als ze woedend is.
De film leunt erg op Woody Allen’s Manhattan, qua stijl en cinematografie. Mooi moment in deze film: als Frances door de straten van New York rent terwijl David Bowie’s Modern Love te horen is.
Ik zag Frances Ha op blu ray. In de extra’s zag ik dat wijlen Peter Bogdanovich regisseur Noah Baumbach interviewde over Frances Ha. Baumbach verliet in 2010 zijn echtgenote (Jennifer Jason Leigh) voor Greta Gerwig op een manier die niet veel verschilt van Peter Bogdanovich die zijn echtgenote (Polly Platt) in de steek liet voor Cybill Shepherd tijdens het maken van de film The Last Picture Show (1971), waar ik het later dit jaar over ga hebben. De relatie tussen Shepherd en Bogdanivich heeft acht jaar geduurd.
AMP van de week
Raid71 is de artiestennaam van Britse kunstenaar Chris Thornley. Hij is bekend door zijn filmposters, maar ook vanwege het cross-karakter gebruik in zijn werk: zo mengt hij verschillende personages uit verschillende films en comics - Charlie Brown in Twin Peaks of Blarde Runner, bijvoorbeeld. Of Calvin & Hobbes in Top Gun of Ghostbusters. Ik vind het als Peanuts en Calvin & Hobbes fan vaak heel humoristisch werk. Er is een ontroerend werk, Stargazers genaamd, waarin Calvin & Hobbes naar de ruimte kijken en in plaats van sterrenbeelden zichzelf tijdens hun avonturen zien. Los daarvan vind ik zijn filmposters vanwege het kleurgebruik vaak erg mooi. Hieronder zie je Calvin & Hobbes in de Snow Zombie Apocalypse poster, een poster die een verwijzing is naar de zombie apocalypse films.
Wil je meer van zijn werk zien? Hier kan je zijn pagina op Flickr.com zien. Zijn website kan je hier zien en zijn webshop hier. Je kunt ook wat van zijn werk op zijn Instagram zien, die niet meer bij wordt gehouden. Die poster van de X-Wing Figther die je op zijn Instagrampagina ziet, is voor mij een van de meest doeltreffende Star Wars beelden.
Tot slot
Terechte aandacht voor de Ocean’s 11 - en verder - films in Empire: Ocean’s Trilogy: How To Assemble The Ultimate Heist Crew.
Op 6 augustus 2024 is Jay Kanter op 97-jarige leeftijd overleden. Kanter was filmproducent en agent van, onder meer, Grace Kelly, Marlon Brando, Marilyn Monroe, Gene Kelly en Ronald Reagan. Deadline heeft een in memoriam.
Niemand minder dan Sigourney Weaver staat in december en januari in Londen op de planken van het Theatre Royal Drury Lane als Prospero in Shakespeare’s The Tempest. Tom Hiddleston volgt in februari en april met de hoofdrol in Much Ado About Nothing. Beide stukken maken deel uit van het Shakespeare seizoen van toneelregisseur Jamie Lloyd: Sigourney Weaver, Tom Hiddleston, and Hayley Atwell to star in Jamie Lloyd Shakespeare season. Als je net buiten de kaarten valt: de films Prospero’s Books (1991) met Sir John Gielgud en Much Ado About Nothing (1993) met Kenneth Branagh en Emma Thompson zijn prima vervangers.
In The Hollywood Reporter een interview met zangeres/actrice Bette Midler: Bette Midler on Her Life of Raunch and Rock ‘n’ Roll: “I Had Such Fun”.
Onlangs zag ik City of Wind in de biscoop. De Filmkrant heeft een mooie recensie: Een verfrissende blik op modern Mongolië door de ogen van een jonge sjamaan, die net als elke tiener worstelt met wereldse verleidingen.
Dat was hem voor deze week. Bedankt voor het lezen! En je weet: delen van deze blog wordt zeer op prijs gesteld. Tot volgende week!