47: The Death and the Maiden issue
Over Death and the Maiden en Europa Europa. AMP van de week: Porco Rosso.
Death and the Maiden
Death and the Maiden (1994) is een meeslepende snelkookpan van een film en past het moraliteitsspel van Ariel Dorfman aan op een manier die al zijn beste aspecten samenbrengt. Tevens profiteert de film van de sterke punten van Roman Polanski als regisseur: het talent voor het opbouwen en behouden van een sfeer van angst en onbehagen, psychologische intensiteit en het verkennen van de donkerste diepten van de mensheid met het grootste mededogen.
Sigourney Weaver speelt een getrouwde vrouw die haar trauma - het slachtoffer zijn van marteling - nooit te boven is gekomen, Het inmiddels vertrokken regime heeft haar tijdens haar studententijd gevangen gernomen en gemarteld. Stuart Wilson speelt haar echtgenoot Gerardo Rscobar, een mensenrechtenadvocaat die onlangs gepromoveerd is en onderzoek naar daders doet die hun macht gedurende het oude regime hebben misbruikt. Wilson heeft een lift naar huis gekregen van een vriendelijke buurman, Dr. Roberto Mirando (Ben Kingsley) – en hoewel het al zeventien jaar geleden is dat het zowel een gelukkige als een ongelukkige kans is – klinkt hij in de ogen van Paulina als de dokter die haar wekenlang verkrachtte terwijl ze geblinddoekt was.
Paulina herinnert zich de nasale lach, de lieve zinnetjes, de piepende jovialiteit, de muskusachtige geur van hem, en het feit dat hij graag Franz Schuberts Death and the Maiden, Strijkkwartet nr. 14 in D Minor speelde. Zal de beschaafde echtgenoot van Paulina zijn waakzaamheid laten varen om haar toe te staan deze gijzelaar te martelen, die misschien (of misschien niet) de man is die haar jaren geleden heeft misbruikt? Weaver, die handelt met een ontroostbare woede die samengaat met een behoefte aan poëtische rechtvaardigheid, bedreigt hem genoeg tot het punt dat ze op het punt staat hem te vermoorden... maar geeft er de voorkeur aan om hem een eerlijke bekentenis af te dwingen als topprioriteit. Kingsley, die ofwel wormachtig is, ofwel het zachtmoedige gezicht van de rede, blijft lippendienst bewijzen terwijl hij inconsistenties invoert die onnauwkeurigheid tonen, ook al beledigt hij de herinnering aan Paulina aan de manier waarop ze zich het verleden herinnert. Of hij weet het gewoon niet, omdat hij het niet is.
Deze minimalistische mysteriethriller met slechts één setting en slechts drie personages wordt de basis voor het stellen van een steeds moeilijkere reeks vragen over de aard van gerechtigheid, schuld en trauma, om vervolgens met nog meer vragen naar voren te komen dan toen het begon: het water troebelde tot aan de rand. een punt van onhandelbare, ondraaglijke complexiteit en onze loyaliteit die vaak op de proef wordt gesteld en die van minuut tot minuut kan veranderen. Zo’n lasergericht, uitdagend verhaal, of het nu op het podium of in de bioscoop is, vereist gewoon geweldige uitvoeringen, anders zou het bij de eerste hindernis kunnen struikelen. Gelukkig zijn alle drie de leden van de cast hier uitstekend – onder verschillende omstandigheden had dit een een vervelend ploeteren om doorheen te zitten geweest, maar of het nu onder Polanski's zelfverzekerde en rustige leiding is, hun eigen unieke talenten als artiesten of een combinatie van beide, elk moment van Death and the Maiden is nooit minder dan geloofwaardig, ondanks een reeks onwaarschijnlijke vernuft die nodig zijn om het complot vooruit te helpen: de elektriciteitsstoring, het uitvallen van de telefoonlijn en de op handen zijnde aankomst van een gewapende escorte.
Afgezien van de complexe thema's is dit gewoon een zeer meeslepende thriller met de look en feel van een gotische horror, geregisseerd door een intelligente filmmaker die begrijpt dat het voldoende is om de camera afgesloten en alleen beschikbaar te houden voor de behoeften van zijn acteurs.
Europa Europa
Toen Europa Europa in 1990 uitkwam, weigerde Duitsland de film in te zenden voor de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Daar werd geen reden voor gegeven, maar er werd destijds gespeculeerd dat de organisatie die erover ging geen zin had in een blik op de Holocaust waarbij zelfs de kleinste schijn van humor betrokken was. Regisseur Agnieszka Hollands bewerking van de memoires van wijlen Holocaust-overlevende Solomon Perel, die in 2023 op 97-jarige leeftijd overleed, is namerlijk ook een grappige film. Solomon, een joodse tiener, wordt kort nadat Duitsland in 1939 Polen binnenvalt, door zijn ouders weggestuurd en van zijn broer gescheiden - hij belandt in een Sovjetweeshuis en later in de Komsomol, een jongerenorganisatie die is opgericht om haar leden te indoctrineren met patriottisch-communistische waarden. Twee jaar later marcheren de nazi's ook Rusland binnen en moet Salomon (Sally) opnieuw vluchten. Hij wordt gevangengenomen door Duitsers, die onder de indruk zijn van zijn vermogen om zowel hun taal als Russisch te spreken. Ze hebben een tolk nodig en dankzij een duizelingwekkend toeval waarbij een waardevolle gevangene betrokken is, werkt hij zichzelf op tot een zeer geliefd lid van hun eenheid.
Salomon, die de naam Josef Peters aanneemt, kan zichzelf zo goed verstoppen ten faveure van het beeld dat hij van zichzelf toont, dat hij wordt uitgenodigd om zich bij de Hitlerjugend aan te sluiten en aan een van hun elite-academies in Duitsland te struderen. Hij loopt het gevaar ontdekt te worden, vooral als de Duitsers zijn broek naar beneden zouden trekken om de staat van zijn geslachtsdelen te controleren, maar wat hen betreft is hij een van hen. De nazi-ideologie draait immers om het idee dat buitenstaanders, vooral joden, voor de hand liggende fysieke buitenbeentjes in hun gemeenschap zijn. Het probleem is dat culturen karikaturaal zijn gemaakt. Salomon wordt door Duitse soldaten gewaarschuwd dat hun commandant, de aristocratische kapitein Von Lerenau, onzin onmiddelijk opmerkt. Dit keer niet. Von Lerenau is zo onder de indruk van de jonge Josef dat hij hem naar school stuurt met de belofte hem te adopteren en hem na de oorlog tot erfgenaam te maken. Een bijzonder gestoorde antisemitische instructeur op zijn school kiest Solomon uit om zijn gelaatstrekken te meten, om vervolgens aan te kondigen dat hij, hoewel hij duidelijk geen perfect Duits exemplaar is, tot het net iets inferieure Oost-Baltische ras behoort. Deze mensen zijn kwaadaardige en haatdragende massamoordenaars, maar het zijn ook idioten. Ze zijn zo overtuigd van hun eigen onfeilbaarheid dat een kleine jongen als Salomon hen jarenlang voor de gek kan houden, terwijl ze hem blijven prijzen omdat hij een lichtend voorbeeld is van de volgende generatie Duitse mannen.
Het is daar dat het morele raadsel dat de kern vormt van Salomon’s congruentie nader onderzoek verdient. Zonder zijn daden te beoordelen, is het fascinerend om te bedenken op welk punt het opvoeren van een daad in dienst van zelfbehoud overgaat naar authenticiteit. Achteraf gezien is het gemakkelijk om te zeggen dat hij simpelweg aan het wachten was totdat de Nazi’s verslagen waren, terwijl hij zijn uiterste best deed om op te gaan in hun wereld in afwachting van het einde van de nachtmerrie. Maar wat als dat niet het geval was? Hoe lang zou hij deze list nog hebben volgehouden en hoe ver zou hij zijn gegaan om in de goede gratie van zijn nazi-weldoeners te blijven? Hij heeft duidelijk gevoelens voor Leni een fanatieke nazi, gespeeld door een jonge Julie Delp - met wie hij nooit samen zou kunnen zijn.
Marco Hofschneider speelt zijn personage met weinig keuzevrijheid, maar een ondoorgrondelijke hoeveelheid geluk uitstekend. De mensen die zijn identiteit ontdekken blijken ‘goede Duitsers’ te zijn, die bereid zijn hem te beschermen, en wie te veel vragen stelt, wordt uiteindelijk neergeschoten of opgeblazen. Salomon overleeft niet alleen omdat hij slim is. Er is duidelijk iemand die over hem waakt. Eerlijk gezegd is geloof hier geen belangrijke factor. In die tijd stelden mensen hun vertrouwen in hun aardse leiders, soms met verwoestende gevolgen. Een hoge Gestapo-officier die Salomon wantrouwt omdat hij niet in staat is zijn papieren te overleggen, deelt gretig het nieuws dat de terugtrekkingen op alle fronten slechts een slimme list zijn van hun ingenieuze Führer, die zeker zal terugslaan wanneer de vijand dit het minst verwacht. Vijf minuten later is de altijd trouwe toegewijde dood - de zoveelste gewoon nuttige dwaas die zijn leven opgaf omdat hij het geraas van een gek geloofde.
AMP van de week
Deze week een poster van Laurent Durieux van vorig jaar de film, Porco Rosso (1992), is een animatiefilm van Studio Ghibli, een Japanse filmstudio, verantwoordelijk voor een groot aantal anime-films. De studio is opgericht door kunstenaars Hayao Miyazaki, Toshio Suzuki en Isao Takahata en heeft tekenfilms gemaakt als Nausicaä of the Valley of the Wind (1984), Grave of the Fireflies (1988), My Neighbor Totoro (1988), Kiki's vliegende koeriersdienst (1989), Prinses Mononoke (1997), Spirited Away (2001), Howl's Moving Castle (2004), Ponyo (2008) en The Boy and the Heron (2023). Studio Ghibli heeft voor Michaël Dudok de Wit The Red Turtle (2016) geproduceerd.
Porco Rosso speelt zich af in Italië, rond een man met een varkensgezicht. De man, een voormalig vliegenier uit de Eerste Wereldoorlog, is nu een premiejager die met woede bekijkt hoe het fascisme van Mussolini om hem steeds sterker wordt.
Tot slot
Ik vond een oud interview met Sir Alec Guinness. Het interview, uit 1985, is vrij lang - en dat terwijl Guinness zelden interviews gaf.
Het British Film Institute heeft een gesprek met Mario van Peebles: Mario Van Peebles on his career in Hollywood: “They shut the financial door on Black film for damn near 20 years”.
Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles is een Belgische film van Chantal Akerman (1950-2015). De film werd door Sight and Sound, een gernommeerd filmblad, als beste film ooit genoemd. Peter Bradshaw besprak de film onlangs op YouTube.
Ik heb erg veel zin in de nieuwe film over de Fantastic Four: The Fantastic Four: First Steps Trailer Brings Marvel’s First Family Into The MCU. Als je de trailer bekijkt, zie je de retro-futuristische stijl waar Laurent Durieux soms ook mee werkt. Dat die stijl in deze film gebruikt wordt, is een hommage aan het werk van Syd Mead (1933-2019). Mead was een Amerikaanse industrieel ontwerper en neo-futuristische conceptkunstenaar - hij werkte mee aan films als Star Trek: The Motion Picture, Blade Runner, Tron, 2010, Short Circuit, Aliens, Timecop, Mission: Impossible III, Elysium, Tomorrowland en Blade Runner 2049. Alan Tomkins, art director voor The Empire Strikes Back baseerde de AT-AT op een artistiek concept van Mead. Hier kan je de website van Mead vinden.
Dat was hem voor deze week. Bedankt voor het lezen - volgende week meer!